Frans Maes verzamelde als genealoog en historicus tijdens zijn vele jaren opzoekingswerk in de archieven van Everberg en omgeving duizenden gegevens die hij systematisch op fiches neerschreef.

Alle 58 000 steekkaarten werden door FV Regio Leuven gescand en bevinden zich nu in het RA Leuven, en zijn toegankelijk gemaakt via de website

Wat is er op de fiches te vinden?

Enerzijds vermeldingen van  personen, anderzijds van plaatsnamen
hoofdzakelijk over de periode 1250-1600, maar ook nog verder tot het einde van het ancien régime

Regio: Zuidoost Vlaams-Brabant – de heerlijkheden Zaventem, Everberg en Tervuren, en daarrond.

Door te klikken op de gewenste link, komt u in de scans. Die zijn min of meer alfabetisch gerangschikt. Fiche per fiche kan dan doorzocht worden.

Wie was Frans Maes ?

Hij werd geboren op 9 augustus 1899 te Kortenberg in het bescheiden gezin van de plaatselijke melkboer.  Zijn ouders lieten hem zijn middelbare studies volgen bij de Broeders van de Christelijke Scholen in het ‘Institut St. Joseph’ in de Stormstraat te Brussel. 

In juli 1917 behaalde hij zijn diploma ‘humanités modernes’ waarna hij eerst enkele maanden op een verzekeringskantoor in Brussel werkte als boekhouder.  In 1918  legde hij voor de centrale jury zijn examen af voor onderwijzer en eind juni 1918 werd hij al aangesteld als onderwijzer in Kampenhout.  Vanaf 1 oktober 1918 stelde het gemeentebestuur van Everberg hem aan als onderwijzer.  Er zaten toen 86 (!) leerlingen in zijn klas.  Omdat hij steeds met iets bezig was, gaven de leerlingen hem de bijnaam ’t Kiekske’.

In 1921 werd hij ook landmeter en het jaar erop bibliothecaris.

In 1927 werd hij benoemd als secretaris van de COO (voorloper van het OCMW) en was hij medewerker van het Davidsfonds.  Daar ontmoette hij prof. J. Van de Wijer, toponymist. 

Op 11 november 1925 trok hij voor het eerst naar het R.A .Brussel en begon met het excerperen van de schepenregisters van Everberg.

Prof. Van de Wijer richtte begin 1926 de ‘Kristen Volksbond’ op en Frans werd de secretaris.  De proost was Hubert de Lantsheer die mee het tijdschrift Eigen Schoon had opgericht.  Vanaf 1939 begon Frans Maes hier in te publiceren.

Bij de ‘Kristen Volksbond’ ontmoette hij Lucien Mellaert uit Tervuren, notarisklerk en tevens historicus.  Die moedigde Frans aan om geschiedkundige artikels te publiceren.

Zijn eerste bijdragen verschenen in het blad ‘Ons Tervuren’, nadien  ook in ‘Recht voor de Vuist’ (Kortenberg) en in het blad van de VTB-VAB.  Ook in het weekblad ‘Midden-Brabant’ schreef hij onder de schuilnaam Magister historische bijdragen.

De Koninklijke Academie voor Taal en Letterkunde eerde hem in 1960 met de Jozef Vanginderachterprijs.

Frans Maes overleed thuis in Everberg op 20 mei 1978.

Zijn opzoekingen

Frans Maes nam de archieven door van Everberg en al de omliggende gemeenten van Tervuren over Zaventem tot Herent en Bertem.  Hij onderzocht de schepenregisters, leenhoven, de rekenkamer van Brabant, de manualen van de pastoors en de andere registers die toen nog in de pastorijen bewaard werden, zoals cijnsboeken en de rekeningen van de armenmeesters en de kerkmeesters.  Hij doorzocht ook het rijke archief van de abdij van Kortenberg en de archieven van Terbank bij Leuven evenals het archief van het Aartsbisdom Mechelen.  Daarnaast had hij toegang tot het archief van Prins de Merode in Everberg.  Hij gaf immers Nederlandse les op het kasteel aan Prins Amaury en onderhield er later een goede band mee.

Hij onderzocht de archieven van al die gemeenten, vanaf de oudste geschriften rond 1250 tot zowat 1600.

Frans noteerde alle gegevens in schoolschriftjes en maakte steekkaarten per gemeente van zowel de plaatsnamen als van de familienamen.    Beide groepen data klasseerde hij op het hoofdwoord, maar dan wel fonetisch.  Alle vormen van één woord vind je dan ook bij elkaar.  Meestal zitten de kaartjes , gerangschikt op het hoofdwoord, ook nog chronologisch.  Je kan dus de (schrijf)vorm van een naam volgen doorheen de tijd.  Zo staan  Mommaerts, Mommaers, Momars, Momart allemaal onder ‘Mommaerts’.

Bij de letter K  staan onder ‘Coster’ alle vormen: de Coster, Decoster, de Ceuster, de Keuster, Costers, sCosters enz.
Verlatijnste familienamen herleidt hij naar de Nederlandse vorm: zo zal je bijv. 'de Monte' terugvinden onder 'van den Berg'.

Op elke steekkaart noteerde hij uiteraard de naam, maar ook het juiste archiefnummer en de bladzijde recto of verso. 

Hetzelfde deed hij voor de plaatsnamen: gemeentenamen, veld- en huisnamen.

Zo vind je bij de plaatsnaam Zipt in Everberg: Zipt, Zyp, Zijp, Sijpt.

Aan de hand van de correcte verwijzing naar het archief, kan je volledige akte zelf opsporen.

Er zal nog een concordantietabel gemaakt worden om vlot  de huidige nummering van de archieven terug te vinden.  Veel archiefnummers zijn immers gewijzigd sinds de opzoekingen door Frans Maes.

Frans Belis, augustus 2024